Πανελλήνια Ημέρα κατά της σχολικής βίας και του εκφοβισμού – «Επίδειξη δύναμης από μαθητές με μεγάλη ανασφάλεια…»
Η 6η Μαρτίου έχει καθιερωθεί από το Υπουργείο Παιδείας ως Πανελλήνια Ημέρα κατά της σχολικής βίας και του εκφοβισμού.
Ο όρος «εκφοβισμός και βία στο σχολείο» (school bullying) είναι ένα φαινόμενο νεανικής παραβατικότητας, που εμφανίζεται σε πολλές χώρες του κόσμου και δυστυχώς και στην Ελλάδα (δεν θα μπορούσε φυσικά να αποτελεί εξαίρεση η Ηλεία).
Ο σχολικός εκφοβισμός, προέρχεται από άλλα παιδιά, συνήθως της ίδιας ηλικίας και αποτελεί μορφή επιθετικής συμπεριφοράς, που εμφανίζεται κυρίως στη σχολική πραγματικότητα, με σοβαρές επιπτώσεις για την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού και του εφήβου και τη διαδικασία της μάθησης. Αναφέρεται στην εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη χρήση βίας μεταξύ μαθητών ή συνομήλικων παιδιών, εντός και εκτός σχολείου, με στόχο την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου ή αναστάτωσης. Συχνά το «ισχυρότερο» παιδί αντλεί από την πράξη του κάποιο όφελος, όπως ευχαρίστηση, κύρος ή υλικά αποκτήματα, ενώ το «αδύναμο» παιδί δεν μπορεί να υπερασπιστεί και να προστατέψει με ριζικό τρόπο τον εαυτό του.
Τα πρόσφατα περιστατικά στον Πύργο
Το φαινόμενο δυστυχώς, λαμβάνει τα τελευταία χρόνια τεράστιες διαστάσεις στην Ελλάδα, προκαλώντας προβλήματα στους μαθητές, τις οικογένειές τους και τον τρόπο λειτουργίας των σχολείων.
Μην ξεχνάμε ότι και στον Πύργο πριν από μικρό χρονικό διάστημα (και παλαιότερα και σε άλλες περιοχές της Ηλείας), είχαμε περιστατικά σχολικού εκφοβισμού σε μαθητές, που προκάλεσαν την αντίδραση και του δήμου, αλλά και διαφόρων φορέων και φυσικά της εκπαιδευτικής κοινότητας.
Σίγουρα στο νομό μας δεν έχουμε τόσο ακραία φαινόμενα, όπως σε άλλες περιοχές της Ελλάδας και κυρίως σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, αλλά δεν παύει αυτή η μάστιγα να μας θυμίζει αρκετές φορές με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο, ότι πρέπει να είμαστε σε διαρκή εγρήγορση.
Οι μορφές εκδήλωσης της επιθετικής συμπεριφοράς
Η επιθετική συμπεριφορά μεταξύ μαθητών εκδηλώνεται, με μορφές ήπιας βίας (λεκτικό εκφοβισμό, πειράγματα, βρίσιμο, ειρωνική συμπεριφορά, απειλές, διάδοση φημών) και με περιστατικά ακραίας βίας (συγκρούσεις µε ρατσιστικά ή άλλα χαρακτηριστικά, χτυπήματα, σπρώξιμο, σεξουαλική παρενόχληση, χειρονομίες). Διαφορετικοί επιστημονικοί χώροι και πεδία έχουν αναγνωρίσει, αναδείξει και μελετήσει το πρόβλημα του σχολικού εκφοβισμού και της βίας, στις πολλαπλές μορφές και διαστάσεις του. Η ενδοσχολική βία είναι ομαδικό φαινόμενο, καθώς δεν αφορά μόνο τον θύτη και το θύμα, αλλά και όσους είναι παρόντες ή γνωρίζουν την ύπαρξή του, δηλαδή τους παρατηρητές, οι οποίοι μπορεί να είναι είτε μαθητές είτε ενήλικες. Ο σχολικός εκφοβισμός έχει αρνητικές συνέπειες στο κλίμα του σχολείου, στην κοινωνικοποίηση των παιδιών, στην επικοινωνία στην εκπαιδευτική κοινότητα, αλλά και στην μετέπειτα ομαλή ενσωμάτωση στην κοινωνία.
Ο εκφοβισμός μπορεί να πάρει διάφορες μορφές όπως:
Σωματικός: άσκηση φυσικής βίας (χτυπήματα, τσιμπήματα, δαγκωνιές, σπρωξίματα)
Λεκτικός: χρησιμοποίηση υβριστικών ή περιπαικτικών εκφράσεων, απειλών και εκβιασμού (πειράγματα, παρατσούκλια, κοροϊδία, διακρίσεις, ντροπιαστικά σχόλια).
Έμμεσος ή Κοινωνικός: εσκεμμένος ή συχνός αποκλεισμός μαθητών από κοινωνικές δραστηριότητες, κοινωνική απομόνωση, διάδοση κακοηθών και ψευδών φημών, επιδιωκόμενη απομάκρυνση των φίλων, κλοπές ή ζημιές στα προσωπικά αντικείμενα του θύματος.
Ηλεκτρονικός (cyberbullying): η επαναλαμβανόμενη και εκ προθέσεων βλάβη που προκαλείται διαμέσου της χρήσης ηλεκτρονικών υπολογιστών, κινητών τηλεφώνων και άλλων ηλεκτρονικών συσκευών.
Ρατσιστικός: υβριστικές ή περιπαικτικές εκφράσεις για τη φυλή, την εθνικότητα, τη θρησκεία, την ταυτότητα αναπηρίας, τη σεξουαλική ταυτότητα του θύματος.
Σεξουαλικός.
Το 29% των μαθητών έχει υποστεί κάποια μορφή εκφοβισμού εντός του σχολικού περιβάλλοντος
Με βάση τα αποτελέσματα μιας μελέτης που πραγματοποίησε η Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου σε συνεργασία με την Παιδαγωγική σχολή του Α.Π.Θ., το 29% των μαθητών έχει υποστεί κάποια μορφή εκφοβισμού εντός του σχολικού περιβάλλοντος με συχνότητα δύο ως τρεις φορές το μήνα ή και περισσότερο. Τα αγόρια είναι πιο συχνά θύτες και θύματα εκφοβιστικής συμπεριφοράς, που εμφανίζεται κυρίως στο σχολικό περιβάλλον σε χώρους χωρίς επίβλεψη από τους εκπαιδευτικούς, όπως η αυλή, ο διάδρομος και η τάξη κατά τη διάρκεια του διαλείμματος. Η κατάσταση αυτή μπορεί να επηρεάσει την ψυχική υγεία, την αυτοεκτίμηση των παιδιών, τη διαδικασία της μάθησης και την ακαδημαϊκή τους εξέλιξη. Πιο συγκεκριμένα, τα παιδιά που γίνονται θύματα σχολικού εκφοβισμού, νιώθουν ανασφάλεια, φόβο, απόγνωση και παρουσιάζουν τάσεις φυγής. Αισθάνονται ότι απειλούνται, τρομάζουν, αρνούνται να πάνε σχολείο και παρουσιάζουν συμπτώματα σχολικής φοβίας. Μπορεί επίσης να γίνουν επιθετικά και νευρικά, ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου τα ίδια τα παιδιά – θύματα μπορούν να γίνουν θύτες σε άλλα παιδιά ή στα αδέρφια τους στο σπίτι.
Πρέπει να ληφθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα για την εξάλειψη αυτού του φαινομένου
Επειδή, λοιπόν, το σχολείο αποτελεί μία μικρογραφία της κοινωνίας πρέπει να ληφθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα για την εξάλειψη αυτού του φαινομένου από τα σχολεία αλλά και από την κοινωνία στο σύνολο της. Όσο περισσότερο μιλάμε για το bullying τόσο το εξαλείφουμε.
Η πρόληψη και η αντιμετώπιση της σχολικής βίας και του εκφοβισμού απαιτεί την ενημέρωση, ευαισθητοποίηση, αξιοποίηση και ανάπτυξη κοινών δράσεων από το σύνολο όλων των εμπλεκομένων, δηλαδή του σχολείου, της οικογένειας και της τοπικής κοινωνίας. Κάθε μέλος της σχολικής κοινότητας έχει ρόλο και ευθύνη για την πρόληψη και την αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού. Ο βαθμός εμπλοκής κάθε μέλους, σχετίζεται τόσο με την ιδιότητά του, όσο και με τη σοβαρότητα, τη συχνότητα και την ένταση του περιστατικού εκφοβισμού. Άλλος είναι ο ρόλος και η ευθύνη του διευθυντή του σχολείου, άλλος του εκπαιδευτικού, άλλος των συμμαθητών, άλλος των γονιών. Ωστόσο, θα πρέπει όλοι να συνεργαστούν σε ένα πλαίσιο μιας ολιστικής αντιμετώπισης.
Τι λένε οι μαθητές για τον σχολικό εκφοβισμό
Στην εφημ. «Πατρίς» μίλησαν και μαθητές οι οποίοι αναφέρθηκαν στο φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού, το οποίο δυστυχώς συναντάται αρκετά συχνά πλέον μέσα στη σχολική κοινότητα της Ηλείας και όλης της Ελλάδας.
Ο Αντώνης Πουλής, από το Μουσικό σχολείο Βαρθολομιού, τονίζει χαρακτηριστικά γι’ αυτό το θλιβερό φαινόμενο.
«Bullying, τι είναι άραγε το bullying; Μια λέξη; Μια πράξη; Ένα συναίσθημα;
Δυστυχώς πολλοί άνθρωποι έτυχε να το αντιμετωπίσουν και είναι μια κατάσταση που δεν μπορείς να ξεφύγεις εύκολα. Είναι ένας τρόπος που άνθρωποι κυρίως με χαμηλή αυτοεκτίμηση, θέλουν να δείξουν πως είναι ανώτεροι από άλλους και επιχειρούν να το κάνουν χωρίς δισταγμό και σκέψη για τις πράξεις τους, με αποτέλεσμα να συμβαίνουν άσχημα γεγονότα. Τέλος, θα ήθελα να προσθέσω πως θύμα θεωρείτε ακόμη και ο θύτης σε αυτές τις περιπτώσεις, γιατί αυτό που τον προκάλεσε να κάνει bullying, ήταν κάτι που τον έκανε να νιώσει όπως τα θύματα του».
Η Γιασεμή Μπασιάκου επίσης από το Μουσικό σχολείο Βαρθολομιού, από την πλευρά της ανέφερε για τον σχολικό εκφοβισμό.
«Στο δικό μου περιβάλλον δεν έχουν υπάρξει πολλά και σοβαρά κρούσματα εκφοβισμού. Ωστόσο, γενικά στο σχολικό περιβάλλον, είναι αρκετά υπαρκτός σε διάφορες μορφές, παραδείγματος χάρη ρατσιστικός, εκβιαστικός, σωματικός, ηλεκτρονικός κλπ. Παιδιά εκφοβίζουν άλλα, που είτε είναι μικρότερα, είτε πιο αδύναμα από αυτά, επειδή αυτά χρειάζονται επιβεβαίωση. Συνήθως τα παιδιά που κάνουν bullying, δεν υποστηρίζονται από τους αγαπημένους τους και νιώθουν την ανάγκη να φανούν ανώτεροι, χρησιμοποιώντας την επίδειξη δύναμης. Στις μικρές κοινωνικές δομές εμφανίζεται σε μικρότερο βαθμό, και ελέγχεται ευκολότερα».
Μήνυμα Δημάρχου Πύργου Παναγιώτη Αντωνακόπουλου
Δυστυχώς και στον Πύργο είχαμε φαινόμενα σχολικού εκφοβισμού. Αντιδράσαμε άμεσα, τόσο στο πλαίσιο της πρόληψης και της σωστής διαπαιδαγώγησης αλλά και με καταστολή- όπως αυτή επιτρέπεται. Αρχικά καλέσαμε το «Χαμόγελο του παιδιού» με το επιστημονικό του προσωπικό. Υλοποιήσαμε σε συνεργασία με την Υπηρεσία Κοινωνικής Πρόνοιας του Δήμου ένα διαρκές πρόγραμμα παρέμβασης στα σχολεία και παράλληλα προβήκαμε σε συνεργασία με ιδιωτική εταιρεία φύλαξης των σχολείων (στους εξωτερικούς χώρους) όπου είχαν παρατηρηθεί τέτοια φαινόμενα.
Μετά από αρκετούς μήνες, έχει εξαλειφθεί απόλυτα το φαινόμενο και δεν είχαμε επανάληψη ανάλογων περιστατικών. Υπήρξε συμμόρφωση και αυτών που επιδίδονταν σ’ αυτή τη συμπεριφορά, όπως και μια ανώτερη συμπεριφορά από τους υπόλοιπους μαθητές που δεν επέτρεπε πλέον να δημιουργούνται τέτοιες εστίες. Σε πρόσφατη συνεργασία που είχαμε με το «Χαμόγελο του παιδιού» προκύπτει μια τεράστια διαδραστικότητα στο σύστημα, με πολλούς μαθητές να απευθύνονται στους ειδικούς επιστήμονες, να δίνουν πληροφορίες για πιθανές εστίες σχολικού εκφοβισμού, να λαμβάνουν καθοδήγηση, να συζητούν. Αυτό ήταν και η επιτυχία του όλου εγχειρήματος.
Η συζήτηση του προβλήματος. Όχι η λογική της εξόντωσης και της τιμωρίας, αλλά η λογική της πρόληψης, της αφομοίωσης, της εκτόνωσης, της δημιουργικής συνύπαρξης όλων των διαφορετικοτήτων στις σχολικές κοινότητες. Το πρόγραμμα συνεχίζεται να υλοποιείται και πιστεύω ότι αυτό είναι μια ασπίδα άμυνας απέναντι στη βία που προβάλλεται σε όλο το «πολιτιστικό μόρφωμα» του σύγχρονου κόσμου.
Μήνυμα Αντιδημάρχου Παιδείας Γιάννη Πλεμμένου για την Πανελλήνια Ημέρα κατά της σχολικής βίας
Η 6η Μαρτίου έχει καθιερωθεί από το Υπουργείο Παιδείας ως Πανελλήνια Ημέρα κατά της σχολικής βίας και του εκφοβισμού. Ο Δήμος Πύργου και το τμήμα Παιδείας συμμετέχουν ενεργά στη δράση που διοργανώνει και φέτος η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας για την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση του κοινού και προχωρούν στη φωταγώγηση του Λάτσειου Δημοτικού Μεγάρου Πύργου, με χρώμα πράσινο που είναι το «χρώμα της ελπίδας» υπενθυμίζοντας έτσι τη σημασία της στήριξης που είναι άκρως αναγκαίο να παρέχεται στα παιδιά- θύματα κάθε είδους εκφοβισμού.
Ο Δήμος Πύργου ωστόσο, έχει αναλάβει ήδη δράση ενάντια σε κάθε μορφή σχολικού εκφοβισμού – bullying και σε συνεργασία με τον Σύλλογο «Χαμόγελο του Παιδιού» υλοποιούνται ήδη δράσεις σε όλα τα σχολεία τόσο της Α’ βαθμιας όσο και της Β΄βάθμιας εκπαίδευσης στην περιοχή μας.
Η 6η Μαρτίου μπορεί να έχει καθιερωθεί ως Πανελλήνια Ημέρα κατά της σχολικής βίας και του εκφοβισμού, ωστόσο το πρόβλημα είναι υπαρκτό και οφείλουμε να το αντιμετωπίσουμε και να δώσουμε λύσεις.
Ο εκφοβισμός μπορεί να συμβεί στο καθέναν! Είναι υπόθεση που αφορά όλα τα παιδιά! Αρκετοί είναι εκείνοι που πιστεύουν πως ο εκφοβισμός συμβαίνει μόνο όταν το παιδί – δράστης επιτεθεί σπρώχνοντας και χτυπώντας το παιδί – θύμα. Αρκετές είναι οι φορές που τα παιδιά που εκφοβίζουν δεν χτυπούν και ούτε καν αγγίζουν τα παιδιά – θύματα. Στην εποχή μας που ολοένα και περισσότερα παιδιά ασχολούνται με το διαδίκτυο, οι κίνδυνοι έχουν αυξηθεί ραγδαία.
Ο διαδικτυακός εκφοβισμός, που έχει αρχίσει να λαμβάνει αρκετά υψηλά ποσοστά στις μέρες μας, αφορά τον εκφοβισμό, την απειλή, την ταπείνωση και την παρενόχληση παιδιών και εφήβων που δέχονται μέσω της χρήσης του διαδικτύου. Ο σχολικός εκφοβισμός κάθε μορφής (σωματικός, λεκτικός, διαδικτυακός) δεν θα σταματήσει, αν δεν κάνουμε κάτι για αυτό ΟΛΟΙ μας. Ευαισθητοποιούμαστε – Σπάμε τη σιωπή- Βάζουμε τέλος στη σχολική βία και τον εκφοβισμό!
Ιωάννης Παν. Πλεμμένος Αντιδήμαρχος Παιδείας-Δια βίου μάθησης-Εθελοντισμού και Αλληλεγγύης
